Waarom / doel van de activiteit

Overzicht
We zijn allemaal gelijk, maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen. In deze oefening ontdekken de deelnemers wat het betekent om iemand anders te zijn.

Volgende onderwerpen komen ter sprake:
• uitsluiting en discriminatie begint vaak bij sociale ongelijkheid;
• de mogelijkheden en grenzen van empathie.

Doelstellingen
• Aanmoedigen van een empathische houding tegenover mensen die anders zijn.
• Bewustworden van de ongelijke verdeling van mogelijkheden in deze samenleving.
• Inzicht brengen in wat de gevolgen zijn voor een persoon van het behoren tot een bepaalde sociale of culturele minderheid.

Beschrijving van de activiteit

Voorbereiding

• Lees eerst aandachtig de instructies. Bekijk de lijst met “situaties en gebeurtenissen” en pas ze aan aan de groep waarmee je zal werken.
• Maak de rolfiches, een per deelnemer.

Rolfiches

• Je bent een werkloze, alleenstaande moeder.
• Je bent de voorzitter van een politieke jongerenorganisatie (de partij waartoe deze organisatie behoortis op dit moment aan de macht)
• Je bent de dochter van de manager van het plaatselijk bankkantoor. Je studeert economie aande universiteit.
• Je bent de zoon van een Chinese immigrant die een succesvol fastfoodrestaurant uitbaat.
• Je bent een Arabisch, islamitisch meisje dat nog bij haar diep gelovige ouders woont.
• Je bent de dochter van de Amerikaanse ambassadeur in het land waar je woont.
• Je bent een soldaat in het leger, die zijn verplichte militaire dienst vervult.
• Je bent eigenaar van een succesvol bedrijf dat zich bezig houdt met import en export.
• Je bent een lichamelijk gehandicapte jonge man, die zich enkel kan verplaatsen met behulp van eenrolstoel.
• Je bent op pensioen en hebt altijd gewerkt in een schoenmakerij.
• Je bent 17 jaar en een zigeunermeisje, dat de middelbare school niet heeft afgemaakt.
• Je bent de vriendin van een jonge kunstenaar die verslaafd is aan heroïne.
• Je bent een prostituee van middelbare leeftijd die HIV-positief is.
• Je bent een 22-jarig lesbisch meisje.
• Je bent een werkloze leraar in een land waarvan je de officiële taal niet vloeiend spreekt.
• Je bent een fotomodel met Afrikaanse roots.
• Je bent een 24-jarige vluchteling uit Afghanistan.
• Je bent een dakloze jonge man van 27 jaar.
• Je bent een illegale immigrant afkomstig uit Mali.
• Je bent de 19-jarige zoon van een landbouwer, wonende in een bergdorpje.

Speluitleg

1. Zet zachte achtergrondmuziek op, zodat er rust komt in de ruimte. Je kan ook gewoon aan de deelnemers vragen om stil te zijn.
2. Deel de rolfiches willekeurig uit zodat iedere deelnemer één fiche heeft. Vraag dat ieder dit voor zich houdt en niet aan de anderen toont.
3. Nodig nu iedereen uit om te gaan zitten, liefst op de grond, en om zijn rol luidop voor te lezen.
4. Het is nu de bedoeling dat iedereen zich inleeft in zijn rol. Ter ondersteuning kan je enkele van onderstaande vragen voorlezen. Laat voldoende pauze na elke vraag zodat de deelnemers kunnen nadenken en zich een duidelijker beeld kunnen vormen van hun personage.
   • Hoe was jouw kindertijd? Hoe zag het huis eruit waarin je opgroeide? Welke spelletjes speelde je? Wat voor werk deden je ouders?
   • Waaruit bestaat jouw dagelijkse leven nu? Waar, wanneer en hoe ga je met mensen om? Wat doe je ’s morgens, 's namiddags en 's avonds?
   • Hoe kan je jouw levensstijl omschrijven? Waar leef je? Hoeveel geld verdien je per maand? Waarmee vul je je vrije tijd? Wat doe je als het vakantie is?
   • Wat vind je spannend en wat schrikt je af?
5. Vraag de deelnemers om op te staan en zich in absolute stilte op één lijn op te stellen.
6. Vertel de deelnemers dat je een aantal situaties of gebeurtenissen gaat voorlezen. Telkens wanneer zij in hun rol “ja” kunnen antwoorden op de stelling, moeten ze een stap voorwaarts zetten. Is het antwoord “neen”, dan blijven ze gewoon staan.
7. Lees de situaties één voor één voor. Geef de deelnemers voldoende tijd om na de stelling al dan niet een stap voorwaarts te doen. Kijk ook goed naar de posities die ze ten opzichte van elkaar innemen.
8. Op het einde vraag je of iedereen zijn slotpositie goed wil bekijken en onthouden. Geef dan de groep enkele minuten om uit hun rol te stappen, waarna je kan overgaan tot de evaluatie in groep.

Situaties

• Je hebt nooit veel moeilijkheden gekend op financieel vlak.
• Je hebt een deftig huis met telefoonlijn en televisie.
• Je hebt het gevoel dat jouw taal, je godsdienst en je cultuur aanvaard worden in de samenleving waarin je leeft.
• Je voelt dat jouw mening over politieke en sociale kwesties van belang is en dat er naar geluisterd wordt.
• Andere mensen vragen je over tal van dingen raad.
• Je bent niet bang dat de politie je zou doen stoppen.
• Je weet waar je terecht kunt als je raad of hulp nodig hebt.
• Je hebt je nooit uitgesloten gevoeld omwille van je afkomst.
• Je beschikt naar behoeften over adekwate sociale en medische diensten.
• Je kan minstens 1 keer per jaar op vakantie gaan
• Je kan vrienden uitnodigen om bij je thuis te komen eten.
• Je leidt een boeiend leven en je ziet je toekomst positief in.
• Je hebt het gevoel dat je in studiekeuze en beroep je eigen keuze kunt maken.
• Je bent niet bang om lastig gevallen of aangevallen te worden op straat, of in de media.
• Je mag zowel bij nationale als lokale verkiezingen gaan stemmen.
• Je kan de belangrijkste religieuze feestdagen vieren met je familie en vrienden.
• Je kan deelnemen aan een internationaal seminarie in het buitenland.
• Je kan minstens één keer per week naar de fi lm of het theater gaan.
• Je bent niet bang voor de toekomst van je kinderen.
• Je kan minstens om de drie maanden nieuwe kleren kopen.
• Je kan verliefd worden op wie je zelf wil.
• Je weet dat jouw kwaliteiten in de samenleving waarvan je deel uitmaakt erkend en gerespecteerd worden.
• Je kan gebruik maken van de voordelen van het internet.

Nabespreking en evaluatie

Vraag eerst aan de deelnemers hoe de activiteit verlopen is en hoe ze het vonden.
Praat dan verder over de onderwerpen die ter sprake kwamen en over wat ze leerden van de oefening.

1. Hoe voelde het om een stap voorwaarts te zetten, of om dit juist niet te doen?
2. Voor diegenen die vaak een stap vooruit zetten, wanneer begonnen ze te beseffen dat de anderen niet zo snel volgden. Wanneer gebeurde dat?
3. Had iemand tijdens de oefening het gevoel dat zijn of haar fundamentele mensenrechten niet gerespecteerd werden?
4. Kan men raden welke de rol van de anderen was? (Laat iedereen vertellen wat zijn of haar rol was).
5. Was het eerder moeilijk of gemakkelijk om de verschillende rollen te spelen? Hoe stelden zij zich de persoon voor die ze speelden?
6. Weerspiegelt deze oefening op de één of andere manier de samenleving? Hoe?
7. Bekijk nu één voor één de rollen en stel je de vraag welke mensenrechten op het spel staan. Was het voor sommigen zo dat hen bepaalde mensenrechten ontzegd werden?
8. Wat zijn de eerste stappen die kunnen genomen worden om de ongelijkheden in onze samenleving aan te pakken?

Varianten

Een manier om meer ideeën boven water te krijgen en om het inzicht van de deelnemersuit te diepen, is eerst in kleine groepjes te werken en hen dan plenair hun ideeën te laten uitwisselen. Daarvoor heb je dan wel medebegeleiders nodig.
Test dit uit door het tweede deel van de nabespreking, nadat alle rollen werden bekendgemaakt, in kleinere groepen te laten verlopen. Stel de volgende vragen:
Wie in onze samenleving krijgt minder kansen of mogelijkheden en wie meer?
Welke eerste stappen kunnen ondernomen worden om de ongelijkheden aan te pakken? Het is ook mogelijk om ieder een bepaalde rol uit het spel te laten bekijken en je dan af te vragen wat kan gedaan worden, b.v. wat zijn de plichten en verantwoordelijkheden van de persoon in kwestie, van de gemeenschap en van de regering tegenover deze situatie?

Tips algemeen

• Als je deze activiteit buiten laat doorgaan, zorg er dan voor dat alle deelnemers je kunnen horen, zeker wanneer de groep groot is! Mogelijk heb je je medebegeleiders nodig om de stellingen duidelijk naar iedereen over te brengen.
• Tijdens de inlevingsfase bij het begin van de oefening kan het zijn dat iemand opwerpt dat hij of zij zeer weinig weet over het leven van de persoon die hij of zij moet spelen. Maak duidelijk dat dit niet erg is, en dat het voldoende is als iedereen zijn best doet en zijn fantasie zo goed mogelijk gebruikt.
• De kracht van deze activiteit ligt in het zien hoe de afstand tussen de deelnemers zichtbaar groter wordt, vooral op het einde als er een grote afstand is tussen de verschillende posities. Om dit besef te vergroten kan het zeer zinvol zijn om vanuit het de rollen aan te passen zodat ze de werkelijkheid weerspiegelen van het leven van de deelnemers. Als je dit doet, moet je de rollen zo aanpassen dat er slechts een minderheid veel stappen voorwaarts kan zetten (‘ja’ antwoorden). Dit is ook van toepassing als de groep groter is en je extra rollen moet uitdenken.
• Tijdens de nabespreking is het belangrijk erbij stil te staan bij wat de deelnemers wisten over de rol die ze moesten spelen. Wisten ze dit uit persoonlijke ervaring of uit andere informatiebronnen (nieuws, boeken, moppen, …)? Zijn ze zeker dat de informatie en de ideeën die ze hebben over de betreffende rollen betrouwbaar zijn? Hier past het iets te vertellen over hoe stereotypes en vooroordelen werken.
• Deze activiteit is bijzonder handig om verbanden te leggen tussen verschillende soorten ‘rechten’ (burgerlijke / politieke / sociale / economische / culturele) en de toegang ertoe.
• Problemen zoals armoede en sociale uitsluiting zijn niet alleen een kwestie van formele rechten, hoewel dat voor vluchtelingen en asielzoekers bijvoorbeeld wel het geval kan zijn. Het probleem is vaak de daadwerkelijke toegang tot deze rechten.
• Deze activiteit heeft betrekking op het duurzame ontwikkelingsdoel: Doel 1 Einde aan armoede, doel 2 Einde aan honger, doel 5 Gendergelijkheid en doel 8 Fatsoenlijke banen en economische groei.