Waarom / doel van de activiteit

Scouts leren welke navigatieopties ze hebben als hun echte kompas stuk gaat. Ze gaan op een alternatieve manier navigeren.

Een horlogekompas

• Leg je horloge op je hand met de kleine wijzer naar de zon gericht.
• Voor 12.00 uur: trek een denkbeeldige lijn over je horloge die de afstand tussen de kleine wijze en de 12 halveert. Deze lijn wijst nu naar het zuiden.
• Na 12.00 uur: het zuiden is nu te vinden door een denkbeeldige lijn tussen de 12 en de kleine wijzer te trekken.
• Zomertijd: in de zomer is de klok 1 uur vooruit gezet. Gebruik in dit geval de 1 in plaats van de 12. In Nederland loopt de zonnetijd 40 minuten achter op de kloktijd. Wil je nauwkeurig werken, zet dan je horloge 40 minuten vooruit.
• Zie horlogenavigatie.

Zon en schaduw
Als de hele dag de tijd, geen horloge hebt of de zon niet zichtbaar genoeg is voor de vorige methode, maar er wel schaduwen zijn is er nog een methode die zelfs iets betrouwbaarder is. De zon gaat niet alleen van oost naar west maar ook naar boven en beneden en staat precies in het zuiden op zijn hoogste punt.

Je hebt nodig:

• Een recht, puntig zo lang mogelijk ding: bijvoorbeeld een rechte stok, tentharing of telefoonpaal.
• Iets om een afstand te meten: een touwtje (je schoenveter) of iets rechts.
• Een vlak, schoon, horizontaal stukje grond waar je het rechte ding stevig kunt in zetten. Een paar kleine voorwerpen om een plaats aan te geven: bijvoorbeeld kiezels of kroonkurken.

Je moet het volgende doen:

• Zet minstens een uur of zo vóór middag de stok stevig rechtop in de grond, zodat je zijn schaduw kunt zien.
• Merk het uiteinde van de schaduw met een klein voorwerp.
• Meet de afstand van je stok tot het merkteken af.
• Blijf om de 10 á 20 minuten de afstand van de stok tot het uiteinde van de schaduw meten. Je zult zien dat de afstand eerst afneemt en dan toeneemt.
• Als de afstand weer gelijk is aan de afstand van de stok tot het merkteken, merk dan weer het uiteinde van de schaduw met een klein voorwerp.
• Trek een lijn van het eerste merkteken naar het laatste merkteken. Deze lijn loopt precies van oost naar west.
• Ga nu recht op de lijn staan met het eerste merkteken aan je linkerkant en laatste aan je rechterkant. Je kijkt nu precies naar het noorden.

Als iets meer haast hebt en het is redelijk midden op de dag: zet de stok in de grond of gebruik een paal die er al staat, markeer de het uiteinde van de schaduw, wacht ongeveer een kwartiertje (hoe langer de stok, hoe korter je hoeft te wachten), markeer weer het uiteinde van de schaduw, de lijn door de merkpunten loopt ongeveer van oost naar west, ga weer op dezelfde manier op de lijn staan en je staat ongeveer naar het noorden.

Waarschuwingen
Wegens gestandaardiseerde tijdzones, kan de zon zijn hoogste punt bereiken tussen 11:00 uur en 13:00 uur, afhankelijk van je plaats in de wereld. Sommige tijdzones zijn breder dan een uur. Voorbeeld: Amsterdam is 5° ten oosten van de nulmeridiaan, zodat de zon zijn hoogste punt 20 minuten bereikt vóór Londen. Aangezien Amsterdam één timezone verder is, is dat dus 12:40 uur wintertijd of 13:40 uur zomertijd. Zie ook http://nl.scoutwiki.org/Koersbepaling.

Benodigd materiaal

• Horloge.

Tips

Nog wat leuke en misschien wel handige navigatie tips en bijkomende hulpmiddelen om je te oriënteren. Geen kompas, wel overdag, maar geen zon te bespeuren? Niet getreurd, hier heb je nog enkele alternatieve richtingbepalers:

• Oude kerken hebben vaak de deur in het westen en het altaar in het oosten.
• Rijen schuingewaaide bomen wijzen naar het NO (noordoosten) als gevolg van de ZW-winden.
• Het mos op de bomen hangt langs de noordwestenkant, dit is de meest voorkomende regenkant.
• De opening van vogelnesten is gericht naar de zon, dus naar het zuiden.
• Met behulp van satellietschotels. Nee, dit is geen grapje! Omdat de satellieten (in een geosynchrone baan) om de evenaar draaien (allé, de meeste toch), zijn satellietschotels op het noordelijk halfrond dus gericht op het zuiden (naar de evenaar toe).